Dezinfekcija i čišćenje u pčelinjaku
Dijagnosticiranje virusa, varoznosti i kontaminacije trebale bi biti, ukoliko nisu, svakako važan dio pčelarske svakodnevice. Svo osoblje koje radi unutar pčelinjaka, bez obzira da li se radi o pomoćnom ili stalnom, trebalo bi znati ali i aktivno s razumijevanjem provoditi mjere čišćenja i dezinfekcije. U pojedinim je dijelovima higijena i njeno provođenje potrebna kao i u laboratorijima ili bolnicama. Svaka se kontaminacija treba tretirati s razumijevanjem i odmah kako ne bi došlo do njenog daljeg širenja.
Mjerama čišćenja i dezinfekcije trebalo bi dakle pristupati sa istom dozom pažnje kao i mjerama suzbijanja varoze, prodaji proizvoda ili na primjer selektivnom uzgoju pčela i matica. Te bi se mjere trebale provoditi rutinski te unaprijed definiranim opsegom. Kod čišćenja i dezinfekcije sredstva koja koristimo, uostalom kao i u kućanstvu, mogu biti topiva ili netopiva u vodi, s većim ili manjim postotkom kiselosti ili lužnatosti, a treba znati kako se supstancije mogu i neutralizirati na primjer lužine kiselinama i kiseline s lužinama!
Dezinfekcija se u pčelarstvu koristi, trebala bi se koristiti, gotovo svakodnevno i na pčelinjacima i u vrcaonama odnosno svim prostorijama koje se koriste. U nekim se slučajevima sredstva za dezinfekciju koriste na način da se dezinfekcijsko sredstvo nanosi i razmazuje direktno po površini u pojedinim se slučajevima samo raspršuje dok se neka oprema uranja u unaprijed pripremljeno sredstvo za dezinfekciju.
Osnovno pravilo je da se kod kupnje pazi na datum upotrebe kako se ne bi desilo da rok upotrebe prođe prije samog korištenja, kod pripreme da se pripremi ona količina koja će se i utrošiti u određenoj situaciji.
Postoji nekoliko vrsti dezinfekcije koje koristimo u pčelarstvu:
- čišćenje, koje se u pravilu iz nekog razloga ne smatra dezinfekcijom što nije točno. Čišćenje pčelinjaka je vrsta dezinfekcije jer se čišćenjem također odstanjuju neželjeni mikroorganizmi. Na primjer podove vrcaone i svih prostorija trebamo čistiti što radimo najčešće na kraju svakog radnog dana. Podove, iako to još uvijek često nije slučaj, te opremu trebali bi čistiti eko prihvatljivim sredstvima za čišćenje. Iz nekog nejasnog razloga pčelari više pažnje usmjeravaju na eko sredstva unutar košnica a manje unutar prostorija na samom pčelinjaku što naravno nije dobro.
- rutinska svakodnevna dezinfekcija obavlja se u pčelarstvu kao i u drugim poljoprivrednim granama svakodnevno. Radne površine prilikom vrcanja meda postaju željeli to mi ili ne sve prljavije i kontaminiranije. Trebali bi upotrebom prostorija jednom dnevno moguće prije ili poslije korištenja ali najbolje na kraju radnog dana sve prostorije koje su bile u upotrebi rutinski očistiti i dezinficirati. Krpe koje koristimo za čišćenje i brisanje trebali bi nakon toga staviti u pranje ili koristiti jednokratne.
- selektivnu – namjensku odnosno specifičnu dezinfekciju provodimo namjenski na opremi, priboru i u prostoriji s vidljivim onečišćenjima. Na primjer kada nam kapne med na pod ili stol, kada iz nekog razloga uđemo u kontaminiranoj – blatnoj obući i slično. Selektivnu – namjensku specifičnu dezinfekciju također bi trebali provoditi krpama za jednokratnu uporabu koje natapamo sredstvom za dezinfekciju te ih nakon upotrebe bacamo ili stavljamo u pranje. Ta se dezinfekcija, za razliku od rutinske koju obavljamo najčešće krajem dana, obavlja odmah nakon kontaminacije.
Bez obzira na sredstvo koje koristimo, naziv ili cijenu, poštivanje mjera prema uputama proizvođača prilikom samog čišćenja i dezinficiranja trebale bi biti kao i u svim ostalim poslovima u pčelarstvu. Upotreba prevelikih ili premalih doza sredstava je neprihvatljiva, može biti kontraproduktivna, upravo kao i prilikom tretmana varoze. Samo striktno pridržavanje uputa proizvođača dat će pravi efekt čišćenja i dezinfekcije opreme i prostorija unutar vašeg pčelinjaka.
Kako je ponekad u pčelarstvu potrebno koristiti toplinsku dezinfekciju i čišćenje posebno kod čišćenja vrcaona i pribora za vrcanje treba znati kako sredstva na bazi alkohola mogu biti zapaljiva. Toplinskom dezinfekcijom i čišćenjem osim podova tretiramo i krpe za čišćenje, krpe za podove te ju koristimo kod pranja ruku. Ti se postupci obavljaju rutinski i svakodnevno no ne bi ih trebalo obavljati površno i “reda radi”. Toplinska bi dezinfekcija u pravilu kod pčelara trebala imati prednost pred kemijskom. Također treba znati kako pojedina oprema ne podnosi previsoke temperature pa naravno prilikom dezinfekcije i čišćenja, posebno kod pribora, i o tome treba voditi računa.
Sterilizacija
Sterilizacija uglavnom ima za cilj gotovo u potpunosti ukloniti mikroorganizme s neke površine. Ona se uglavnom provodi rijeđe na primjer kod opreme za prenošenje ličinki kod ciljanog selektivog uzgoja pčelinjih matica.
Napomena: Kao i kod čišćenja tako i kod dezinfekcije ne zaboravite na mjere opreza i obavezna zaštitna sredstva bez obzira na koncentracije s kojima radite. Upotrebom sredstava na bazi alkohola, propanola ili izopropanola koja imaju baktericidno, fungicidno, djelomično virucidno djelovanje budite posebno na oprezu jer postoji realna opasnost od požara i eksplozije ako se koriste prilikom dezinfekcije u velikim koncentracijama i na većim površinama. Njihova je prednost brz početak djelovanja, biorazgradiva su, brzo se suše te su tolerantna na najrazličitije materijale. gubitak masnoće iz kože koji se dešava i u malim koncentracijama izbjegavate upotrebom jednostavnih i jeftinih zaštitnih sredstava poput rukavica.